Rapporteringsdatum 30-01-2023

>Een gediversifieerd partnership voor agro-ecologie Transaé is een overkoepelende organisatie van 8 partners die nu al 4,5 jaar samenwerken om de agro-ecologie met en voor de landbouwers in de Frans-Belgische grensstreek te ontwikkelen. 4 operatoren voor onderzoek en ontwikkeling (INAGRO, ILVO, CRA-W, UPJV), 3 landbouwverenigingen (APAD62, CEDAPAS, GREENOTEC) en 1 Natuurpark (PNRCMO) hebben gebracht hun competenties, ervaringen en expertise samen om de ontwikkeling van innovatieve landbouwpraktijken te stimuleren, en dit met respect voor de mens en voor het milieu. >Transaé heeft drie doelstellingen: zowel bij wetenschappers als bij landbouwers de kennis over agro-ecologie vergroten, die kennis delen en verspreiden, de begeleiding bij het overschakelen naar agro-ecologie verbeteren Transaé combineert onderzoek en ontwikkeling en baseert zich hierbij op een netwerk van landbouwers-pioniers. Het wil hiermee de innovatieve landbouwpraktijken die deze laatsten op hun boerderijen toepassen diepgaander onderzoeken en in kaart brengen om ze daarna met de andere landbouwers uit de streek te delen. Het project wil ook nagaan welke door de partners aangebrachte methodes en participatieve instrumenten voor het uittesten en voor de begeleiding, het meest geschikt zijn om agro-ecologische innovaties door te voeren. Het praktijkveld waarop Transaé actief is, concentreert zich op de thema's bodem in de akkerbouw en autonomie op het vlak van voedergewassen. >Activiteiten op basis van een netwerk van individuele pioniers Transaé heeft gewerkt met 3 netwerken van pionier landbouwers in de drie regio's. De mobilisatie van de landbouwers ging van start volgens een gemeenschappelijke benadering, maar er werd rekening gehouden met de lokale dynamiek en context. In het Waalse gebiedsdeel werd een groep samengesteld binnen het bestaande netwerk ABC (Agriculture Biologique de Conservation - biologische conserveringslandbouw), waarde klemtoon ligt op de bodem; maar waarbij ook veehouders gevraagd zullen worden om bij de groep toe te komen zodat ook thema's i.v.m. de veeteelt te kunnen geïntegreerd worden. In het Vlaamse gebiedsdeel werd een themagroep "bodem" samengesteld. In het Franse gebiedsdeel ging de mobilisatie uit van een bestaande groep van veehouders en landbouwers. De 40 bij het project betrokken landbouwers hebben op basis van hun praktijken en eigenuitdagingen, meegewerkt aan een grensoverschrijdend actieplan: innovatievelandbouwpraktijken opvolgen, experimenten opzettenen opvolgen op de bedrijven, velden en boerderijen bezoeken, technische informatie analyseren. De wetenschappelijke kennis die deze acties hebben opleveren, is op verschillende manieren gekapitaliseerd en gedeeld (website, newsletter, technische publicaties, fiches, video's, openboerderijdagen, ...): - De website (www.transae.eu) en de nieuwsbrief "Transae News" geven een overzicht van de activiteiten van het project. - Een tussentijdse publicatie uitgegeven en een publicatie aan het eind van het project om te communiceren over de praktijken en feedback van de landbouwers in overgang. - Er werden drie video's en twee fiches met getuigenissen gemaakt om de feedback van boeren over agro-ecologische praktijken te delen. - Er werden twee Opendeurdagen op de boerderij en twee studiereizen georganiseerd om concrete ervaringen op landbouwbedrijven over technische aspecten uit te wisselen en de landbouwers in staat te stellen praktijken uit te wisselen. Sinds het begin van het project hebben 29 landbouwers op hun bedrijf geëxperimenteerd in het kader van Transaé. I.v.m. het thema bodem zijn de acties gericht op het herstel van de bodemvruchtbaarheid : bodembewerking verminderen, input van chemische stoffen beperken (bemesting en gewasbescherming), bodembedekkers, tussenteelten, langere rotaties, het begrazen van een cover crop door schapen... De onderzoeksprotocols werden aangepast aan de effectieve omstandigheden bij de landbouwers, wat betekent dat de onderzoeksinstellingen, die partner zijn van het project, hun methodes aanpassen als ze zwakke resultaten analyseren en produceren. De uitvoering van experimenten op schaal van de volledige omwenteling van de bedijfsvoering is uitgevoerd aan Franse en Waalse zijde, op basis van een in Wallonie geteste methodologie: Experimentation System in Plot Network (ESR). I.v.m. de veeteelt moeten de acties de begrazing verbeteren zodat deze een centrale plaats krijgt in de voeding, er wordt geëxperimenteerd met de invoering van geroosterde veldbonen en met het gegroepeerd voorjaarskalven. De landbouwers buigen zich ook over het gebruik van houtsnippers van houtige landschapelementen op het landbouwbedrijf om het stalstro te vervangen of om de bodem met koolstof te verrijken. >De agro-ecologie in Transaé De verschillende deelnemers delen een visie op de multidisciplinaire technische en maatschappelijke agro-ecologie en die strekt zich over verschillende niveaus uit (de boerderij, het grondgebied, de planeet). Dit zijn enkele sleutelwoorden die deze visie beknopt weergeven: autonomie, vervlechting of onderlinge afhankelijkheid, veerkracht, aanpak systeem. Aan die sleutelwoorden voegen we uiteraard een milieuvriendelijke productie toe, die rekening houdt met de goederenstromen, en de biomassa, die samengaat met biodiversiteit en de fotosynthese optimaliseert. - Participatieve begeleiding: een centrale dimensie in Transaé Samen bouwen - met de partners en met de deelnemende landbouwers - is een belang¬rijke overkoepelende dimensie voor alle activiteiten van het project. De toolbox die wordt samengesteld om de collectieve begeleidingstools die de partners gebruiken, te verzamelen, te delen en te evalueren, zal tijdens de volledige duur van het project collectief aangevuld worden. Verder werd gekozen voor de RMA-aanpak (Reflective Monitoring in Action) om de acties van het project te volgen en ze te beoordelen met het oog op de voornaamste doelstelling ervan: de agro-ecologie ontwikkelen. Bovendien zal de analyse van de trajecten van geëngageerde landbouwers elementen van context voor elke deelregio opleveren en elementen van begrip van de factoren die een rol spelen bij het veranderen van praktijken. Deze analyse moet bijdragen tot de verbetering van de praktijken en instrumenten die de ontwikkeling van de agro-ecologie bevorderen.