Rapporteringsdatum 27-10-2023

Het project "AB Réfugiés-Social' brengt Franse en Belgische partners samen rond de integratie van nieuwkomers in Hauts-de-France, Wallonië en de provincie West-Vlaanderen via psychosociale ondersteuning. Daartoe bundelen het SGAR Hauts-de-France (Algemeen Secretariaat voor Regionale Zaken), de DREETS Hauts-de-France (Regionale Directie voor Economie, Werkgelegenheid, Arbeid en Solidariteit), de vereniging La Vie Active, het CRéSAM (het referentiecentrum voor geestelijke gezondheidszorg), de SETIS (de sociale tolkdienst) en de provincie West-Vlaanderen hun krachten om nieuwe systemen te creëren aangepast aan de realiteit waarmee zij worden geconfronteerd. Sinds 1 april 2018 zijn de partners betrokken bij het aanbieden van adequate diensten aan nieuwkomers en vluchtelingen en aan degenen die hen ondersteunen (professionals, vrijwilligers). I) Frans-Belgische netwerken van integratie-actoren om hen in staat te stellen hun competenties te verbeteren op 3 vlakken: tolken, geestelijke gezondheidszorg en bemiddeling Het doel van het tolkennetwerk is ervoor te zorgen dat er overal een tolkdienst beschikbaar is. Daartoe heeft de provincie West-Vlaanderen opdracht gegeven voor een studie over de mogelijkheid om het aantal niet-beëdigde tolken te verhogen, zodat er overal ongeveer evenveel tolken beschikbaar zijn, en er kan worden gewerkt met flexibelere aanwervingsprocedures. Het onderzoeksterrein is de stad Kortrijk en de resultaten zullen in het voorjaar van 2021 worden voorgesteld. Het Agentschap Integratie en Inburgering voerde dit praktijkonderzoek naar taalhulpen uit van mei 2019 tot december 2020. De algemene conclusie van het onderzoek was dat taalhulpen prestaties leveren die voldoen aan de minimale kwaliteitseisen voor getolkte gesprekken en daarom een deel van de oplossing zijn voor het gebrek aan communicatieondersteuning bij de diensten. Op basis van deze gunstige resultaten hebben het Agentschap Integratie en Inburgering en de Provincie West-Vlaanderen een ondersteuningsaanbod ontwikkeld om lokale overheden en organisaties zonder winstoogmerk te helpen bij het opzetten van een taalhulpendienst. De steden Brugge en Kortrijk en de regio Midwest tekenden in op dit aanbod en kregen van januari tot juni 2022 steun voor de aanwerving van kandidaat-taalhulpen, de organisatie van informatiesessies en de opleiding van taalhulpen. Het netwerk voor geestelijke gezondheid heeft zijn werking georganiseerd door sinds de lockdownmaatregelen regelmatig webinars te organiseren over thema's zoals migrantenmoeders of de zorg voor niet-begeleide minderjarigen. Het bemiddelingsnetwerk wordt dan weer opgebouwd via opleidingen die worden aangeboden over allerlei domeinen (interculturaliteit, gender en seksuele gezondheid, psychosociale risico's, scheiding van Kerk en Staat) die werden getroffen door de gezondheidscrisis. Het haalde voordeel uit het netwerk dat gecreëerd werd door de webinars "mentale gezondheid' om opleidingen voor te stellen tijdens het laatste deel van het project. II) Mobiele en grensoverschrijdende ondersteuningssystemen De Mindspring-voorziening: Mindspring is een psycho-educatieve voorziening voor vluchtelingen, asielzoekers en migranten, die in groep wordt aangeboden. Ze is in Nederland ontwikkeld door Paul Sterk. Dit programma stelt de doelgroepen in staat om hun mentale weerbaarheid te vergroten en helpt hen om hun toekomst in eigen handen te nemen. De groep streeft naar integratie op basis van peer-ondersteuning en ontspanningsoefeningen. De interactie vindt plaats in de moedertaal en wordt begeleid door een trainer en een co-interveniënt, die beiden een Mindspring-training hebben gevolgd. Een profiel als maatschappelijk werker is vereist voor de co-interveniënt. Tot slot vertaalt een tolk de uitwisselingen. De projectpartners werden gesensibiliseerd voor de sessies en de erkende benaderingstechnieken. Er is aan gewerkt om dit onder de aandacht te brengen bij de Franstalige actoren. In Vlaanderen werd dit reeds bestaande programma eerst in Oost-Vlaanderen (Gent) en sinds 2018 in West-Vlaanderen ingezet, dankzij het Frans-Belgische Interreg-project “AB Réfugiés-Social”, in het kader waarvan het veel succes heeft gekend. Tussen juni 2018 en februari 2020: 89 volwassen deelnemers aan de sessies, 16 trainers en 24 co-interveniënten gevormd. De projectpartners werden gesensibiliseerd voor de sessies en de erkende benaderingstechnieken, bv. ontspanningsoefeningen. Er is aan gewerkt om dit onder de aandacht te brengen bij de Franstalige actoren. De mobiele teams: De twee mobiele IntegraPsy-teams die werden opgezet aan Franse en Waalse zijde zijn nu goed bekend in de opvangcentra in Wallonië en Hauts-de-France. Ces équipes interviennent en cas de situation de crise auprès de primo-arrivant, sur tout type de soutien pouvant contribuer à leur bonne intégration. Het aantal interventies van de teams is in de loop van de semesters gestaag toegenomen tot 1.291 aan het einde van semester 9. contact : Hauts-de-France: integrapsy@vieactive.asso.fr / Wallonië: integrapsy@CRESAM.be III) Grensoverschrijdende experimenten Les ambassadeurs de l'intégration sont des réfugiés qui accompagnent leurs pairs dans leur intégration en France. Salariés de l'association La Vie Active, ils jouent aujourd'hui non seulement un rôle de médiation, de facilitateurs mais aussi d'interprètes au sein de l'équipe française IntegraPsy. Ces exilés ont connu un parcours d'intégration "modèle" et la figure d'exemple qu'ils représentent pour les primo-arrivants permet de libérer leur parole et ainsi d'apporter un soutien réellement efficient. Om deze actie te consolideren en te bestendigen, is er een dienstverlener geselecteerd om een speciaal opleidingsprogramma op te zetten en is er een certificeringsaanvraag voor de creatie van het beroep “integratieambassadeur” ingediend bij de Franse overheid (label van “France Compétences”). Begin 2022 werd een eerste ambassadeursopleiding gehouden met een twaalftal integratieambassadeurs. Er waren enkele zeer positieve spin-offs, zoals de steun van de Franse vertegenwoordiger van de United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) voor het trainings- en certificeringsproces, die eenpaar maanden later een debriefingsdag van de opleiding voor de ambassadeurs bijwoonde. De opleiding leidde tot de creatie van een nieuw hulpmiddel: het communicatiehulpboekje, dat wijd verspreid werd in de 3 deelgebieden. Op provinciaal vlak organiseerde de Vlaamse Dienst Speelpleinwerk (VDS) in 2020 een inclusief animatieparcours om allochtone nieuwkomers een zinvolle vrijetijdsbesteding en integratiemogelijkheden te bieden. 17 jongeren van buitenlandse afkomst namen deel. De kennis en expertise die tijdens deze periode is opgedaan, is gedeeld met alle jongerenwerkers door middel van een gids getiteld “Het (kleine) grote drempelboek” (NL/FR), een projectfilm en een studiedag in maart 2021, maar de behoefte aan ondersteuning was exponentieel. Daarom is er van november 2021 tot juni 2022 een leernetwerk over diversiteit in speelpleinwerking opgezet. VDS ondersteunde 16 speelpleinen in West-Vlaanderen intensief via 7 intervisie- en uitwisselingssessies. 3 evenementen werden georganiseerd tussen januari en maart 2022; 2 evenementen vonden plaats tussen mei en juni 2022. Op vraag van de deelnemende speelpleinen werden de laatste 2 momenten van de cursus herleid tot een bezoek van een volledige dag aan de vele en gevarieerde speelpleinen in Gent, Oost-Vlaanderen, waar ze veel ervaring hebben met de doelgroep. Deze bezoeken ter plaatse vonden plaats tijdens de zomervakantie, op 10 augustus 2022, toen de speelpleinen hun activiteiten hervatten. Alle bijdragen en opmerkingen die tijdens de sessies zijn gemaakt, zijn samengebracht in een tweetalig reflectie-instrument. De Provincie West-Vlaanderen heeft een bovendien een inspiratiegids “taaloefenkans” ontwikkeld. Hij is beschikbaar in het Nederlands en het Frans en biedt hulpmiddelen en technieken om in een informele sfeer de taal van het gastland te leren. IV) Samenvatting van de laatste zes maanden (april 2022 tot juni 2022, september 2022 voor interventies van het mobiele team): Actie door de Provincie: De steden Brugge en Kortrijk en de regio Midwest tekenden in op het steunaanbod om de lokale autoriteiten en de verenigingen zonder winstoogmerk te helpen een taalhulpendienst op te zetten, en kregen van januari tot juni 2022 steun voor de aanwerving van kandidaat-taalhulpen, de organisatie van informatiesessies en de opleiding van de taalhulpen. Van januari tot maart 2022 werden de nodige voorbereidingen getroffen zodat het Agentschap Integratie en Inburgering in totaal 6 informatiesessies, 43 toelatingstests en 4 opleidingen kon organiseren (van april tot juni 2022). Resultaat: er werden 22 taalhulpen opgeleid. Om de taalhulpen de kans te geven door te stromen naar een reguliere opleiding tot sociaal tolk, vond module 1 van de basisopleiding plaats in Kortrijk. 6 kandidaten hebben de vorming met succes afgerond. Alle onderzoeksrapporten (NL/FR) zijn online beschikbaar. Dankzij deze twee hulpmiddelen is het in beide deelgebieden mogelijk om een uniforme methodologie te hebben die gedeeld wordt en nuttig is voor de kwestie. De uitrol in Frankrijk van de in het kader van Mindspring ontwikkelde opleidingen wordt bemoeilijkt door de kwestie van de eigendom van de rechten, wat momenteel de overdracht van rechten naar Frankrijk blokkeert. De Provincie onderhandelt momenteel met Oost-Vlaanderen om toegang te krijgen tot de rechten. Op dit moment is het voor Franse ingezetenen die geïnteresseerd zijn in Mindspring, alleen mogelijk om Franstalige cursussen te volgen in België. Het is echter onmogelijk om in Frankrijk zelf opleidingen te organiseren. We moeten een partner vinden die de kosten betaalt en gemachtigd is om de opleidingen te geven. Een bestaande organisatie in Frankrijk op het gebied van welzijn en gezondheid zou aangewezen zijn om de rechten te kopen en deze opleidingen te organiseren. De SGAR vraagt zich af of ARS niet de geknipte partner is voor deze kwestie. Ze zijn bovendien medefinancier van het Integrapsy-project en de integratieambassadeurs die zijn opgericht als onderdeel van het project AB-réfugiés. Ze zijn ook medefinanciers van het project dat wordt voortgezet rond FAMI Integrapsy. Actie door CRESAM: Voor het Integrapsy-project werd het laatste kwartaal voornamelijk besteed aan het voorbereiden van de psychologische steun voor asielzoekers in afwachting van het aanstaande vertrek van de psychologe en het einde van het werk van hun mobiele team. De oprichting van een netwerk van zelfstandige psychologen die specifiek werden opgeleid als onderdeel van het project vergemakkelijkte deze overdracht. CRESAM richtte zich daarom specifiek op het beëindigen van de individuele follow-up en het opzetten van een alternatief met zelfstandige psychologen. Feit is dat de behoefte aan zorg enorm is en dat de actie van AB-réfugiés helpt om in deze behoefte te voorzien, maar het is natuurlijk niet genoeg. Het Integrapsy-project eindigde ook met de laatste bewustmakingssessies voor professionals in opvangcentra in het betrokken gebied. Andere acties die CRESAM de afgelopen zes maanden heeft gevoerd: • Drukken en verspreiden van 500 exemplaren van de beknopte brochure waarin de aanpak en methodologieën van de verschillende collectieve experimenten worden uiteengezet (zie point III)) • Afronding en verspreiding van het onderzoek "onzichtbare vluchtelingen" naar de specifieke behoeften van homoseksuele en lesbische migranten. Dit werd gepresenteerd tijdens het slotevenement op 2 juni 2022. • Productie en uitzending van een video over het onderzoeksproject “onzichtbare vluchtelingen”, met Nederlandse ondertiteling. Aan Franse zijde: LVA meldt 90 Integrapsy-interventies over de periode van zes maanden (juridisch tot 30 juni 2022, educatief met niet-begeleide minderjarigen en voor het merendeel puur psychologisch). Sommige van deze interventies werden uitgevoerd in Moeskroen, waarbij een integratieambassadeur van het Franse team ter beschikking werd gesteld van de psychologe van CRESAM. De Frans-Waalse samenwerking op het gebied van mobiele teams tussen de psychologe van LVA en SETIS liep tot 30 juni 2022. Er zijn 37 gezamenlijke operaties met SETIS uitgevoerd, waarbij het complementaire karakter lag op het beheersen van een taal die beide deelgebieden nog niet kennen. Als de gevraagde taal tijdens een operatie aan de Franse kant niet werd beheerst, ondersteunde SETIS LVA en omgekeerd. Er is een geleidelijke maar duidelijke toename van het aantal interventies, wat de plannen om het mobiele team voort te zetten, heeft aangemoedigd. Ongeveer tien integratieambassadeurs van La Vie Active werden tot het einde van het project aan Franse zijde ingezet. Andere acties die LVA de afgelopen zes maanden heeft gevoerd: • het boekje ter ondersteuning van de communicatie in zeldzame talen is voltooid en er zijn 100 exemplaren verspreid in het laatste kwartaal van dit jaar • 3 workshops kunsttherapie op 27 april, 11 en 25 mei werden gezamenlijk gegeven door onze psychologe, onze maatschappelijk werker en een integratieambassadeur met een groep NBM’s. De doeken werden tentoongesteld tijdens het slotevenement op 2 juni 2022. • Op 18 juni 2022 werd met een groep NBM’s een culturele uitstap georganiseerd naar Parijs (bezoek aan de Quai Branly) Actie van SETIS: het bestaan van mobiele teams en hun complementariteit in de twee deelgebieden was een grote aanwinst en zeer verrijkend voor de tolken. De actie wordt door beide deelgebieden als zeer effectief beschouwd en de feedback is goed. Daarom heeft SETIS LVA al benaderd over zijn nieuwe project (Integrapsy, dat is voortgezet en uitgebreid, zie het hoofdstuk “Aanbeveling”) en er wordt alles aan gedaan om het project vooort te zetten en de samenwerking tussen de twee deelgebieden nog verder te verbeteren. Organisatie van het evenement ter afsluiting van het project: Het afsluitende evenement werd gehouden op 2/06/2022 in Moeskroen.In het belang van de consistentie en het grensoverschrijdend werken werd besloten om een gezamenlijk slotevenement te houden voor de projecten AB Réfugiés-Social en AB Réfugiés-Emploi.Het evenement bracht 64 deelnemers samen (17 uit Frankrijk, 19 uit Vlaanderen en 28 uit Wallonië). Het evenement bood de gelegenheid om verschillende producten (brochures, studies, boekjes) te verspreiden die in het kader van het project waren geproduceerd en om het werk van het AB Refugees-programma onder de aandacht te brengen.